Skrotconki, markěrowanja a symbole, kenž se wužywaju w DNWju

Wót lěta 2015 integrěruju se do DNWja pó kšacach audio-nagrawanja, ako ilustrěruju wugronjenje. W padach, źož se teke zwenka dialektalneje rěcy powšyknje akceptěruju wšake warianty wugronjenja, pódawaju se na wěstych městnach alternatiwne nagrawanja. Krotke wopisanje wótpowědnego projekta pśi Serbskem instituśe namakajośo how.

xyz

Zapisk xyz pokazujo na to, až njamóžo se nimskemu gronidłu abo jadnomu z jogo wóznamow pśirědowaś žeden generalizěrujucy dolnoserbski ekwiwalent. W takich padach wuchada konkretne wužywanje dolnoserbskich słow z konteksta. Pśikłady to ilustrěruju.

[???]

Na wšakich městnach słownika mógu hyšći stojaś ekwiwalenty abo pśikłady, kenž su markěrowane z pšašakami [???]. W takich padach njejo se dotychměst namakał dolnoserbski wótpowědnik abo markěrowanje pokazujo na to, až awtory a tamne informanty njejsu se byli wěste, lěc wótpowědny wuraz se góźi za dany zwisk abo nic. W kóńcnej wersiji słownika se toś te wóznamjenjenja zgubiju.

Fakt, až take njewěstosći eksistěruju, wuchada z togo, až njejo dolnoserbšćina we wěstych wobłukach słownego składu dosć wutwarjona resp. z togo, až njejsu leksikaliske jadnotki dosć skonsoliděrowane. Dalšnu śěžu napórajo, až njejo se mógało dolnoserbske pismojstwo dotychměst dopołnje wupóceraś a za zaměry leksikografije spśistupniś.

*

Gwězdka pla jadnotliwych słow, kupkow słow abo pśikładowych sadow pokazujo na to, až jadna se wó dolnoserbski wótpowědnik, ako njejo se pśed tym wobspomnjeł pla regularnych dolnoserbskich ekwiwalentow. Tak dej se tomu zadoraś, až wužywarje maju wěsty ekwiwalent za »powšyknje płaśecy« a wužywaju jen wobšyrnje wužywaju, rowno až móžo wustupowaś jano w specifiskich kontekstach a jadnotliwych zwězkach słow. Togodla se pód regularnymi ekwiwalentami njenalicyjo.

Pla pśikładow mjazy »wobrotami«, źož namakaju se głownje frazeologizmy, se gwězdka njewužywa, dokulaž su leksikaliske wósebnosći how normalne.

+

Wótergi markěruju se nimske lemy abo wóznamy z wusoko stajonym „+“, kótarež njejsu w nimšćinje powšyknje znate abo wužywane, za kótarež pak ma dolnoserbšćina wótpowědne słowo. Pśiwześe toś tych słow połni teke zaměr dokumentacije. Pśikłada stej Herumrennerin abo Verblöder.

[2]

kazusowa rekcija: genitiw (ewtl. z pśedchadajuceju prepoziciju)

[3]

kazusowa rekcija: datiw (ewtl. z pśedchadajuceju prepoziciju)

[4]

kazusowa rekcija: akuzatiw (ewtl. z pśedchadajuceju prepoziciju)

[5]

kazusowa rekcija: instrumental (ewtl. z pśedchadajuceju prepoziciju)

[6]

kazusowa rekcija: lokatiw (ewtl. z pśedchadajuceju prepoziciju)

[!]

Glědaj: Dolnoserbski a nimski model sady se ceło rozeznawatej! (pśir. stawnje pśikłady)

[D!]

Glědaj: Dolnoserbšćina ma hynakšy model sady (z datiwowym markěrowanim za cłonk sady, kótaryž jo w nimšćinje markěrowany z nominatiwom – pśir. stawnje pśikłady)

A

kazus: akuzatiw

AA

wašnja (wašni) cyna

Abk

skrotconka

Adj

adjektiw

Adv

adwerb/ adwerbialne wužywanje

Adv-Ptz

adwerbialny particip

allg

powšyknje

alt

pśi wužywanju rěcy zestarujucy abo zestarjete

amtl

amtski

A-Ptz

aktiwny particip

arch

archaiski, ceło zestarjete a se njewužywa

ares

powšyknje rezultatiwna wašnja cyna

att

atenuatiwna wašnja cyna

Aug

awgmentatiw, forma pówětšenja

bel

žywe, animatum

B-Num

łamkowy licbnik

D

kazus: datiw

del

delimitatiwna wašnja cyna

derb

gropna wašnja zwuraznjenja

det

determiněrowane werbalne jadnanje

dial

dialektalnje, njewótpowědujo standardnej rěcy

dim

werbalna diminutiwnosć

Dim

diminutiw, zdrobnjenje

Dim²

diminutiw, zdrobnjenje drugego stopnja

disk

diskontinuatiwna wašnja cyna

D-Num

numeral diferencěrowanja

D-Pron

demonstratiwny pronomen

Du

dual

dur

duratiw

etw.

něco

euph

eufemistiski

evol

ewolutiwna wašnja cyna

exh

ekshaustitiwna wašnja cyna

f

femininum

fin

finitiwna wašnja cyna

FVG

konstrukcija z funkcionalnym werbom

frequ

frekwentatiwny

Fut

futur

G

kazus: genitiw

Germ

germanizm (njewótpowědujo standardnej rěcy)

G-Pron

generalizěrujucy pronomen

Hist

1. stawizny, historiski; 2. historizm: słowo se tak ako z nim wopisana wěc sama wěcej njewužywa

H-Num

numeral źělenja do połojcow

hsat

hypersaturatiwna wašnja cyna

I

kazus: instrumental

imm

imoderatiwna wašnja cyna

Imp

imperatiw

Ind-Pron

indefinitny pronomen

indekl

indeklinabelne

indet

indeterminěrowane, njewusměrjone

Inf

infinitiw

ing

ingresiwna wašnja cyna

Interj

interjekcija

intr

intransitiwny: Toś te werby njamgu wězaś akuzatiwny objekt

ip

imperfektiwny

I-Pron

interrogatiwny pronomen

iron

ironiski

it

iteratiwny

K-Dim

něžny diminutiw

Kdmd

źiśeca rěc

K-Num

kardinalna licba

Koll

kolektiwum

Komp

komparatiw

Konj

konjunkcija

K-Pron

komparatiwny pronomen

kum

kumulatiwna wašnja cyna

lit

literariska rěc, wustupujo w pismojstwje (nic w ludowej rěcy)

m

maskulinum

männl

muski, muskecy

n

neutrum

N

nominatiw

n.akt.Präs.

njeaktualny prezens

NC

Nowy Casnik

Neg

negacija

Neg-Pron

negaciski pronomen

negr

negatiwnje rezultatiwna wašnja cyna

negw

negatiwnje gódnośeca wašnja cyna

O-Num

ordinal

p

perfektiwny

P

wósoba

Part

partikla

pejor

pejoratiwnje, wótgódnośecy

perdi

perditiwna wašnja cyna

perdu

perduratiwna wašnja cyna

p.H.

paralelne jadnanje

Pl

plural

Plt

pluraletantum, wustupujo jano w pluralu

poet

poetiski

Poss-Pron

posesiwny pronomen

pot

potenciatiwna wašnja cyna

P-Pron

personalny pronomen

P-Ptz

pasiwny particip

Präd

predikatiw(um)

Präp

prepozicija

Präs

prezens

Prät

preteritum

refl

refleksiwny

Refl-Pron

refleksiwny pronomen

R-Pron

relatiwny pronomen

sat

saturatiwna wašnja cyna

sem

semelfaktiwny

Sg

singular

Sgt

singularetantum, wustupujo jano w singularje

Subst

substantiw

Sup

superlatiw

tot

totalitarna wašnja cyna

tr

transitiwny, pomina sebje akuzatiwny objekt

übertr

pśenjasony wóznam

umg

wobchadnorěcnje

V

wokatiw

verbl

zblědnjony wóznam, nejcesćej k lěpšemu konstrukcije z funkcionalnym werbom

Vsubst

werbalny substantiw

weibl

žeńskecy