Granice złožkow

Jědro złožki twórje w dolnoserbskej rěcy w normalnem paźe wokale. Weto mógu w dolnoserbšćinje wótergi teke nazale, lateralne konsonanty abo wibranty toś tu funkciju pśewześ. Typiski zjaw standardneje rěcy su słowa na -izm [-ɨzm̩]. Dalšne pady su słowa na -zń [-zɲ̩] (kazń, bělizń, sparizń), mimo togo mysl [ˈmɨsl̩], městnej mjeni Žemŕ [ˈʐɛmr̩ʲ] a Lubń [ˈlubɲ̩] – lisćina njejo dopołna. Eksistěruju dalšne słowa, kótarež su ale cesto pak zestarjete pak dialektalne warianty (...). Pó źělach jadna se teke wó górnosorabizmy (...).

Glědajucy na ortoepiju jo wósebnje pśirownowanje złožkowych granicow (w dalšnem z dypkami wobznamjenjone) w nimšćinje a dolnoserbšćinje relewantne. W nimskej rěcy su konsonanty pó wokalach ambisylabiske, wóni słušaju do wobeju złožkowu (DAW, b. 36). DAW (b. 36) źěli słowa waschen, Becher, Paket na pś. tak: [vˈaʃ.ʃn̩], [bˈɛç.çɐ], [pak.kˈeːt]. W dolnoserbskej rěcy su złožki w konstelaciji wokal-konsonant-wokal skerjej wótwórjone waše, paket [ˈwa.ʂe], [pa.ˈkeɪ̯t]. Wopacne segmentěrowanje wustatkujo se pla powědarjow z nimskorěcneju slězynu wótergi na wokalowu kwalitu. Na pśikład wustupujo wopacne [*ˈdʊb.ba] město [ˈdu.ba] – wokal se identificěrujo wopacnje z nimskim krotkim [ʊ]. W konstelaciji wokal-konsonant-konsonant-wokal lažy granica złožki w nimšćinje normalnje pó prědnem konsonanśe, na pś. halten, Kasper [hˈal.tn̩], [kˈas.pɐ] (DAW, b. 37). W dolnoserbskej rěcy to zazdaśim pśitrjefijo, gaž prědny konsonant jo sonorant: šalter, Malta [ˈʂal.tɛr], [ˈmal.ta]. W drugich padach móžo dolnoserbšćina zazdaśim teke wótwórjonu złožku měś: Kasper ?[ˈka.spɛr]/?[ˈkas.pɛr]. (...) Teke w tom konteksće móžo wopacne segmentěrowanje wugronjenje wobwliwowaś: dubrawa njekorektnje [ˈdʊp.ʁaɔ̯.a] město [ˈdu.bra.wa].

W konstelaciji wokal-konsonant-konsonant-konsonant-wokal, W-KKKK-W atd. zaźaržyjo se nimšćina tak, až słuša zwětšego jano slědny konsonant k pśiducej złožce (DAW, b. 37). Tak transkriběrujo DAW słowje Polster, Ärzte ako [pˈɔls.tɐ], [ˈɛːɐts.tə]. W dolnoserbskej rěcy by polster, burstwo tendencielnje skerjej ako [ˈpɔl.stɛr], [ˈbur.stwɔ] realizěrowali.

Njejo móžno pśi tom dokradne poměry w dolnoserbskej rěcy analyzěrowaś a wopisaś. Tendencielnje pak su mjazy nimšćinu a dolnoserbšćinu rozdźěle pśi wustnej segmentaciji słow do złožkow. Gaž na nje se njeźiwa, móžomy drje artikulěrowane słowa rozměś, wóni pak wótchylaju se wót zwuconego zukowego mustra dolnoserbskeje rěcy.

How pśedstajone fenomeny su pśewzete z kapitla Granice złožkow (gl. Kaulfürst 2019, b. 10-11).